Την τελευταία 10ετία στην ογκολογία έχουν λάβει χώρα σημαντικές αλλαγές στον τρόπου που αντιμετωπίζουμε τους ασθενείς με καρκίνο. Έχουμε αφήσει πίσω την εποχή του “one size fits all”και ζούμε στην εποχή της Ιατρικής της Ακριβείας. Με τον όρο Ιατρική της Ακριβείας εννοούμε την επιλογή θεραπείας που αναμένεται να προσφέρει όφελος σε υποομάδες ασθενών, των οποίων ο καρκίνος εκφράζει συγκεκριμμένα μοριακά χαρακτηριστηκά, συχνά γενομικές αλλαγές στην έκφραση γονιδίων η πρωτεινών.
Αποκωδικοποιώντας τα μονοπάτια της καρκινογένεσης αναγνωρίζουμε τις οδηγές στην καρκινογένεση μεταλλάξεις (key driver mutations) και σήμερα έχουμε ανακαλύψει θεραπείες που στοχεύουν τα συγκεκριμένα μονοπάτια. Με άλλα λόγια ο κάθε καρκίνος έχει τη δική του μοριακή υπογραφή την οποία πολλές φορές μπορούμε να στοχεύσουμε θεραπευτικά αυξάνοντας την πιθανότητα να έχουμε σημαντικο όφελος, παράλληλα μειώνοντας την τοξικότητα μιας ανώφελης θεραπείας.
Ο μη μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα αποτελεί ένα παράδειγμα που η ιατρική της ακριβείας έχει μεταμορφώσει τον τρόπο θεραπευτικής αντιμετώπισής του. Σημερα γνωρίζουμε ότι ο κάθε ασθενής έχει τη δική του μοριακή ταυτότητα, με βάση τον οποίο επιλέγουμε την αποτελεσματικότερη θεραπεία.
Οπως γνωρίζουμε ο συγκεκριμένος καρκίνος είναι μια ετερογενής ομάδα από νεοπλάσματα διαφορετικού ιστολογικού υποτύπου. Υπάρχουν τρεις κύριοι υπό-τύποι: (I) το Πλακώδες καρκίνωμα (25% των καρκίνων του πνεύμονα), (ΙΙ) το Αδενοκαρκίνωμα (40% των καρκίνων του πνεύμονα), και (ΙΙΙ) το Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα (10% των καρκίνων του πνεύμονα).
Εκτός όμως από αυτή την παθολογοανατομική ταξινόμηση, εξίσου σημαντική είναι και η μοριακή ταξινόμηση του όγκου. Ο εντοπισμός μεταλλάξεων στον καρκίνο του πνεύμονα έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη μοριακών στοχευουσών θεραπειών. Οι γονιδιωματικές αλλοιώσεις που μπορούν να στοχευθούν θεραπευτικά συμπεριλαμβάνουν τις :
- EGFR
- ALK
- BRAF
- ROS1
- RET
- NTRK1, NTRK2, NTRK3
- MET
- KRAS
- HER2
- PDL-1
Οι μεταλλάξεις EGFR και ALK κυριαρχούν στα αδενοκαρκινώματα που αναπτύσσονται σε μη καπνιστές, ενώ οι μεταλλάξεις KRAS και BRAF είναι συχνότερες σε καπνιστές ή πρώην καπνιστές.
Οι βιοδείκτες αυτοί προβλέπουν σε μεγάλο βαθμό τη βελτίωση της επιβίωσης των ασθενών με τη χορήγηση στοχευουσών θεραπειών και όχι με τη λήψη της κλασσικής χημειοθεραπείας.
Κατανοούμε επομένως πόσο σημαντικό είναι να έχουμε βιοψία και επαρκή ιστό κατά την διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονα. Είναι αλήθεια ότι αυτό δεν ήταν πάντα εφικτό, όμως σήμερα τόσο με την υπέρηχο- βρογχοσκόπηση και λήψη βιοψίας με αναρρόφηση δια βελόνης (EBUS-TBNA), όσο και με την κατευθυνόμενη υπό αξονικό τομογράφο βιοψία στην συντριπτική πλειψηφία των ασθενών μας έχουμε επαρκή ιστό για ανάλυση βιοδεικτών.
Επιλέον, με την εξέλιξη στις διαγνωστικές μοριακές μεθόδους και κυρίως με την εισαγωγή του next generation sequencing μπορούμε να αναλύσουμε ταυτόχρονα πολλά γονίδια ώστε να έχουμε την αναγκαία πληροφορία. Επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι μπορούμε να λαμβάνουμε πληροφορίες και από την υγρή βιοψία στις περιπτώσεις όπου δεν είναι δύνατη η λήψη ιστού.
Τέλος να επισημάνω και πάλι ότι η καλύτερη θεραπεία είναι η πρόληψη. Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι ο πρώτος σε συχνότητα αλλά και σε θνητότητα . Περίπου το 85% των περιπτώσεων των καρκίνων του πνεύμονα οφείλονται στο κάπνισμα. Η πλειοψηφία αυτών θα μπορούσε να προληφθεί εάν απλά δεν καπνίζαμε!